-
1 Жить
- vivere (vitam; ruri, rure; in Thracia; Syracusis; cum aliquo; jucunde; convenienter naturae; bonis moribus; in paupertate; gramine; lacte, carne); victitare; habere (vitam in obscuro; aetatem a re publica procul); habitare; incolere; inhabitare; degere; vigere; spirare; agere; commanere; uti (lacte et herbis; habeo unde utar);• жить в лесах - servare silvas;
• жить близ моря - agere prope a mari;
• жить, не имея законов - agere sine legibus;
• жить в веселье - laeta agere;
• жить в безопасности - vitam tutam vivere;
• жить в крайней нужде - vitam miserrimam (in egestate) degere;
• жить честно - vitam honeste agree, tractare;
• жить охотой - ali venando;
• жить, занимаясь литературой - in litteris vivere;
• жить литературой - studiis suis vivere;
• жить разбоем - vivere rapto, ex rapto;
• жить благодаря чьей-то милости - vivere de lucro;
• жить в Сиракузах - Syracusis habere;
• да живёт он долго! - vivat diu!
• тогда он, говорят ещё жил - tum vixisse dicitur;
• мы говорим, что лоза и живёт и умирает - et vivere vitem et mori dicimus;
• те, кому предстоит жить - victuri;
• жить настоящим днём - vivere in diem;
• жить для себя одного, только для себя - sibi soli vivere; vivere secum; secum esse;
• жить сообразно законам природы - e natura vivere;
• хорошо живётся тому, кому... - vivitur bene, cui...
• жить по средствам - messe tenus propria vivere;
• хорошо жить, довольствуясь малым - vivitur parvo bene;
• мы восхищаемся древностью, но живём современностью - laudamus veteres, sed nostris utimur annis;
• жить в деревне - rusticari;
• жить на чужбине - peregrinari;
-
2 vita
I vīta, ae f. [ vivo ]1) жизнь (v. misero longa (est), relīci brevis PS)potestas vitae necisque in aliquem Cs, Sl — власть над чьей-л. жизнью и смертьюin meā vitā C — за всю мою жизнь, пока живуvitam honeste agere C — жить честноvitam pro aliquo profundere C — отдать жизнь за кого-л.alicui vitam adimere (auferre) или aliquem vitā privare (expellere) C — лишить кого-л. жизниa vitā discedere или (e) vitā (ex)cedere (abire), de vitā decedere, vitam ponere C etc. — расстаться с жизнью, скончаться2) образ жизни, быт (vitā rustica C)alicui concedere quicquam de vitā suā Pl — уступить кому-л. кое-что из своей пищи4) жизнь, жизнеописание ( vitae excellentium virorum Nep)5) живущие, человеческий род, человечество, людиv. desuēvit quernā glande pellere famem Tib — (по мере своего развития) люди перестали утолять голод дубовыми желудямиde hac re v. communis non dubitavit C — в этом никто не сомневался6)v. или v. mea! Pl, C, Prp ласк. — жизнь моя!II vītā imper. к vito -
3 vita
vīta, ae ( gen. sing. vitaï, Lucr. 1, 415; 2, 79; 3, 396), f. [vivo; Sanscr. gīv, to live; Gr. bios, life], life.I.Lit.A.In gen.:B.tribus rebus animantium vita tenetur, cibo, potione, spiritu,
Cic. N. D. 2, 54, 134:dare, adimere vitam alicui,
id. Phil. 2, 3, 5:necessaria praesidia vitae,
id. Off. 1, 17, 58:in liberos vitae necisque potestatem habere,
Caes. B. G. 6, 19:exiguum vitae curriculum,
Cic. Rab. Perd. 10, 30:ego in vitā meā nullā umquam voluptate tantā sum adfectus, etc.,
id. Att. 5, 20, 6:vitam agere honestissime,
id. Phil. 9, 7, 15; cf.:degere miserrimam,
id. Sull. 27, 75:vitam in egestate degere,
id. Rosc. Am. 49, 144:tutiorem vivere,
id. Verr. 2, 2, 47, § 118:profundere pro aliquo,
id. Phil. 14, 11, 30 fin.:amittere per summum dedecus,
id. Rosc. Am. 11, 30:auferre alicui,
id. Sen. 19, 71:in vitā manere,
id. Fam. 5, 15, 3:in vitā diutius esse,
id. Q. Fr. 1, 3, 5:e vitā discedere,
id. Fam. 2, 2; cf.cedere,
id. Brut. 1, 4:vitā cedere,
id. Tusc. 1, 15, 35:de vitā decedere,
id. Rab. Perd. 11:vitā se privare,
id. de Or. 3, 3, 9:vitā aliquem expellere,
id. Mur. 16, 34:si vita suppetet,
id. Fin. 1, 4, 11: si mihi vita contigerit, Planc. ap. Cic. Fam. 10, 24, 1:ne ego hodie tibi bonam vitam feci,
a pleasant life, Plaut. Pers. 4, 8, 3:bonam vitam dare,
id. Cas. 4, 4, 21; cf., on the other hand: malae taedia vitae,
Ov. P. 1, 9, 31.—In partic., life, as a period of time = aetas (post-Aug.):II.ii quadragensimum annum vitae non excedunt,
Plin. 6, 30, 35, § 195; 7, 2, 2, § 30; 7, 49, 50, § 160:periit anno vitae septimo et quinquagesimo,
Suet. Vit. 18:septem et triginta annos vitae explevit,
Tac. A. 2, 88 fin.; Val. Max. 4, 1, 6; 8, 13, ext. 7; Gell. 15, 7, 1; Hier. in Dan. 6, 1.— Plur.:nec vero, si geometrae et grammatici... omnem suam vitam in singulis artibus consumpserint, sequitur, ut plures quasdam vitas ad plura discenda desideremus,
Quint. 12, 11, 20; cf. also in the foll.—Transf.A.A living, support, subsistence (Plautinian;B.syn. victus): vitam sibi repperire,
Plaut. Stich. 3, 2, 9; cf.:neque illi concedam quicquam de vitā meā,
id. Trin. 2, 4, 76.—A life, i. e. a way or mode of life (class.): vita hominis [p. 1999] ex ante factis spectabitur, Auct. Her. 2, 3, 4:C.vita rustica honestissima atque suavissima,
Cic. Rosc. Am. 17, 48:hanc usus, vita, mores respuit,
id. Mur. 35, 74; cf.:inquirendo in utriusque vitam et mores,
Liv. 40, 16, 2; so (with mores) Ov. H. 17, 172 Ruhnk.:neque ante philosophiam patefactam hac de re communis vita dubitavit,
nor was it doubted in common life, Cic. Div. 1, 39, 86:vita, victusque communis,
social life, id. Off. 1, 17, 58; cf.:omni vitā atque victu excultus,
id. Brut. 25, 95.— Plur.:inspicere, tamquam in speculum, in vitas omnium,
Ter. Ad. 3, 3, 61; cf.:per omnium vitas amicitia serpit,
Cic. Leal. 23, 87:(Minos) vitas et crimina discit,
Verg. A. 6, 433. —Life, real life (opp. fancy or fiction):D.ex quo est illud e vitā ductum ab Afranio,
Cic. Tusc. 4, 20, 45:de vitā hominum mediā sumptum,
Gell. 2, 23, 12:nil sine magno Vita labore dedit mortalibus,
Hor. S. 1, 9, 60.—Like our life, to denote a very dear object:E.certe tu vita es mihi,
Plaut. As. 3, 3, 24; cf. Ter. Ad. 3, 2, 33.—Hence, mea vita, or simply vita, my life, as a term of endearment, Plaut. Stich. 4, 2, 6; Cic. Fam. 14, 2, 3; 14, 4, 1; Prop. 1, 2, 1; 2, 20 (3, 13), 17.—The living, i. e. mankind, the world; like Gr. bios ( poet. and in postAug. prose):F.rura cano, rurisque deos, his vita magistris Desuevit quernā pellere glande famem,
Tib. 2, 1, 37:agnoscat mores vita legatque suos,
Mart. 8, 3, 20:verum falsumne sit, vita non decrevit,
Plin. 8, 16, 19, § 48:alias in tumultu vita erat,
id. 13, 13, 27, § 89.—A life, i. e. a course of life, career, as the subject of biography: in hoc exponemus libro de vitā (al. vitam) excellentium imperatorum, Nep. praef. § 8; id. Epam. 4 fin.:G.vitae memoriam prosā oratione composuit,
Suet. Claud. 1 fin.:propositā vitae ejus velut summā,
id. Aug. 9:referam nunc interiorem ac familiarem ejus vitam,
id. ib. 61; cf. Serv. Verg. A. 1, 368:qui vitas resque gestas clarorum hominum memoriae mandaverunt,
Gell. 1, 3, 1.—The duration of life (in plants, etc.), duration:H.arborum immensa,
Plin. 16, 44, 85, § 234; 16, 44, 90, § 241; Pall. 12, 7, 17.—An existence, a being, of spirits in the infernal regions:tenues sine corpore vitae,
Verg. A. 6, 292; cf. id. ib. 12, 952. -
4 dego
dēgo, dēgī, ere (zsgz. aus *dē-igo, v. de u. ago), I) eine Zeit oder (selten) ein Ereignis in der Zeit hinbringen, zubringen, verbringen = verleben, A) im allg., m. Acc.: deg. aetatem, Cic.: aetatem cum uno (v. einem Mädchen), Plaut. u. Ter.: in tranquillitate omnem aetatem sine dolore, Cic.: omne tempus aetatis sine molestia, Cic. – deg. pulchre aevum, Lucr.: in beatorum insulis immortale aevum, Cic. Hortens. fr. 50 M.: aevum in caelo cum dis genitalibus, Enn. ann. 115: qualibus in tenebris vitae quantisque periclis degitur hoc aevi quodcumque est, Lucr. – degens annum a tricesimo tertium, Aur. Vict. epit. 47, 3. – deg. contractum cum ventis bellum, Lucr. 4, 965. – deg. otia pacato in thalamo, Catull. 68, 104. – deg. senectam turpem, Hor. carm. 1, 31, 20. – deg. vitam, Cic.: vitam placidam, Lucr.; verb. placidum aevum vitamque serenam, Lucr.: deg. vitam gloriosissime, Vell.: vitam suo habitu, so wie man ist (Ggstz. gloriari alienis bonis), Phaedr.: cum Lentulo et Catilina foedissimam vitam ac miserrimam turpissimā morte propositā, Cic.: illa vita, quae cum virtute degatur, Cic.: deg. vitam sine pulmento, Iustin.: sine alqa re mitior vita degi non potest, Plin.: deg. vitam longe ab alqo, Phaedr.: deg. vitam in egestate, Cic., in exsilio, Auct. or. ante qu. ir. in exs.: quod reliquum est vitae in otio Rhodi, Mat. in Cic. ep.: vitam in montibus degentes, Gebirgsbewohner, Plin.: in ea urbe etsi non regiam vitam, proximam tamen maiestati regiae, Iustin.: vitam procul Romā amoenis locis, Tac. – B) ( ohne Acc.) prägn. = sein Leben hinbringen (zubringen, verbringen), leben, ille potens sui laetusque deget, cui licet etc., Hor.: etiamnunc gentes sic degunt, Plin.: cetera animantia in suo genere probe degunt, Plin. – m. cum od. sine u. Abl., deg. ex aequo cum alqo, Plin.: haec animalia, quae nobiscum degunt, die Haustiere, Plin.: deg. sine medicis nec tamen sine medicina, Plin.: sine nequitia, sine fraudibus (v. Tieren), Sen. – m. Adv. (wo?), m. in u. Abl., m. inter u. Akk., nusquam salubrius, Plin. ep.: procul urbe, Tac.: in arborum cavernis (v. den Hornissen), Plin.: noctibus in aqua (v. Krokodil), Solin.: eae aves, quae in aqua degunt, die Wasservögel, Cels.: illi (sapientes) qui in urbibus publicis moribus (nach der allgemeinen Sitte) degunt, Curt.: puellae in orbitate degentes, Liv.: inter feras serpentesque degentes, Iustin. – m. dopp. Nom., cum in agro suo degeret senex atque uno pede claudicans vulnere, Treb. Poll. XXX tyr. 33, 2. – übtr., v. Lebl., vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 88. – II) aushalten, abwarten, Paul. ex Fest. 32, 24. – / vulg. Perf. degui, wov. deguerit, Enod. paneg. Theod. 19. p. 281, 18 H.
-
5 dego
dēgo, dēgī, ere (zsgz. aus *dē-igo, v. de u. ago), I) eine Zeit oder (selten) ein Ereignis in der Zeit hinbringen, zubringen, verbringen = verleben, A) im allg., m. Acc.: deg. aetatem, Cic.: aetatem cum uno (v. einem Mädchen), Plaut. u. Ter.: in tranquillitate omnem aetatem sine dolore, Cic.: omne tempus aetatis sine molestia, Cic. – deg. pulchre aevum, Lucr.: in beatorum insulis immortale aevum, Cic. Hortens. fr. 50 M.: aevum in caelo cum dis genitalibus, Enn. ann. 115: qualibus in tenebris vitae quantisque periclis degitur hoc aevi quodcumque est, Lucr. – degens annum a tricesimo tertium, Aur. Vict. epit. 47, 3. – deg. contractum cum ventis bellum, Lucr. 4, 965. – deg. otia pacato in thalamo, Catull. 68, 104. – deg. senectam turpem, Hor. carm. 1, 31, 20. – deg. vitam, Cic.: vitam placidam, Lucr.; verb. placidum aevum vitamque serenam, Lucr.: deg. vitam gloriosissime, Vell.: vitam suo habitu, so wie man ist (Ggstz. gloriari alienis bonis), Phaedr.: cum Lentulo et Catilina foedissimam vitam ac miserrimam turpissimā morte propositā, Cic.: illa vita, quae cum virtute degatur, Cic.: deg. vitam sine pulmento, Iustin.: sine alqa re mitior vita degi non potest, Plin.: deg. vitam longe ab alqo, Phaedr.: deg. vitam in egestate, Cic., in exsilio, Auct. or. ante qu. ir. in exs.: quod reliquum est vitae in otio Rhodi, Mat. in Cic. ep.: vitam in montibus degentes,————Gebirgsbewohner, Plin.: in ea urbe etsi non regiam vitam, proximam tamen maiestati regiae, Iustin.: vitam procul Romā amoenis locis, Tac. – B) ( ohne Acc.) prägn. = sein Leben hinbringen (zubringen, verbringen), leben, ille potens sui laetusque deget, cui licet etc., Hor.: etiamnunc gentes sic degunt, Plin.: cetera animantia in suo genere probe degunt, Plin. – m. cum od. sine u. Abl., deg. ex aequo cum alqo, Plin.: haec animalia, quae nobiscum degunt, die Haustiere, Plin.: deg. sine medicis nec tamen sine medicina, Plin.: sine nequitia, sine fraudibus (v. Tieren), Sen. – m. Adv. (wo?), m. in u. Abl., m. inter u. Akk., nusquam salubrius, Plin. ep.: procul urbe, Tac.: in arborum cavernis (v. den Hornissen), Plin.: noctibus in aqua (v. Krokodil), Solin.: eae aves, quae in aqua degunt, die Wasservögel, Cels.: illi (sapientes) qui in urbibus publicis moribus (nach der allgemeinen Sitte) degunt, Curt.: puellae in orbitate degentes, Liv.: inter feras serpentesque degentes, Iustin. – m. dopp. Nom., cum in agro suo degeret senex atque uno pede claudicans vulnere, Treb. Poll. XXX tyr. 33, 2. – übtr., v. Lebl., vita humanior sine sale non quit degere, Plin. 31, 88. – II) aushalten, abwarten, Paul. ex Fest. 32, 24. – ⇒ vulg. Perf. degui, wov. deguerit, Enod. paneg. Theod. 19. p. 281, 18 H.